Osmanlılar Döneminde Babaeski'deki Kurum ve Kuruluşlar
Günümüzde ki il Yıllıklarının karşılığı olan salnameler, ait oldukları Vilayetin idari teşkilatı, memur listeleri, mahalli tarihi, eski eserleri, coğrafyası ve iktisadi faaliyetlerini içermektedir. Osmanlı imparatorluğunda salnameler 1865 yılından itibaren çıkartılmaya başlanmış, ilk olarak Trabzon Vilayeti Sainamesi yayınlanmıştır. 1870 yılından itibaren de Edirne Vilayet Sainameleri çıkartılmaya başlanmıştır. Edirne Vilayet Salnamelerinin sonuncusu 1901 yılına aittir 1145 sayfadan ibaret olan 1901 salnamesinde Edirne ve Edirne'ye bağlı sancak ve kazalar ayrı başlıklar altında anlatılmıştır. Osmanlılar döneminde Edirne, Kırk Kilise (Kırklareli), Tekfur Dağı (Tekirdağ), Gelibolu, Gümülcine, Dedeağaç, Dimetoka sancaklarını kapsayan büyük bir vilayettir Bu vi]ayet sınırları içeresinde Babaeski de, Baba-i Atik "Babaeski" adı altında, Kırk Kilise Sancağına bağlı bir kaza olarak yer almaktadır. Edirne Salnamelerinden dönemde Babaeski'nin nüfusunu, Müslüman ve gayrimüslimlerin oluşturduğunu Öğrendiğimiz gibi, mahalle sayıları ile Babaeski'ye bağlı köy sayıları hakkında da bilgi almaktayız. Örneğin: 1870 yılý Salnamesinden Babaeski'de; 838'i Müslüman, 2658'i gayrimüslim olmak üzere toplam 3496 erkek, 374'ü Müslüman, 974'ü gayrimüslim olmak üzere toplam 1348 kadın bulunduğunu o dönemde Babaeski'nin toplam nüfusunun 4844 olduğunu ve 2 mahalle ile 25 köyden oluştuğunu; 1901 Salnamesinde ise, Babaeski'nin nüfusun 5344 erkek, 4994 kadın olmak üzere toplam 10338 müslim ve 2900 erkek, 2707 kadın olmak üzere toplam 5607 Rum ve 703 erkek ve 629 kadın toplam 6310 Bulgar'dan oluştuğunun, Rum ve Bulgarlarla birlikte Babaeski'nin toplam nüfusunun 17257 olduğunu öğrenmekteyiz. Burada Babaeski'nin nüfusu verilirken, bu ilçeye bağlı nahiye ve köylerle birlikte toplam nüfusu verilmiştir. Aynı Salnamede,1901 yılında Babaeski'nin; Çengelli, Karahalil ve Mandıra nahiyeleri ile birlikte 35 köyü bulunduğu ve merkezde 4 mahalle, 682 hane olduğu ve toplam nüfusun 2763 olduğu yazılmaktadır. Bunların dışında 1901 Salnamesinde, Babaeski'de 17 odalı ve 2 salonlu bir hükümet konağından bahsedilmektedir. H:1337/M:1919 yılında tamir edilmesi için ödenek istenen, tamir edildikten sonra da uzun yıllar ayakta duran ve Babaeski'ye hizmet veren bu hükümet konağı, tarihi dokusuyla birlikte korunması gerekirken, ne yazık ki bıj gün artık mevcut değildir İçlerinde Babaeski Belediye binası da dahil olmak üzere, yok olan binalar ve tarihi çeşmeler gibi o da yıkılarak yok olmuştur Bugün yerinde, Babaeski Belediye Binası bulunmaktadır. Bunun dışında 1901 yılı Edirne salnamesinde: "Babaeski'de; bir emlak-ı hümayun dairesi, 1 telgrafhane, bir rüştiye, üç ilkokul, Cedit Ali Paşa vakfından bir cami, altı çeşme, 2'si kasabada ve S'i istasyonda olmak üzere 7 otel, 4 han, bir kilise,2 su değirmeni, kasaba içeresinde Müslim ve gayri Müslimlere ait 39 okul, 8 Rum ve 3 Bulgar kilisesi, 11 değirmen, 6 kiremithane ve tuğla ocağı ve 3412 hane, Fatih tarafından T tç Edirne Araştı rma *L t Dp Fakültesi Tıp Tarihi ve Deontoloji ABD Öğretim Görevlesi ve re Uygulama Merkezi Yönetim Kurulu üyesi SÖYLENCELER BELDESİ BABAESKİ 21 medresesi ile birlikte yaptırılmış olan bir cami ile mahallelerde birer mescit vardır" denmektedir. Gerek Evliya Çelebi, gerekse Edirne salnamelerinin bundan önceki sayılarında Babaeski'de bir tekkenin bulundugundan söz edilmekte ise de, Ahmet Badi Efendi Riyaz-ı Belde-i Edirne adlı eserinde, Yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra padişah fermanıyla yıktırılan Edirne ve civarındaki Bektaşi Tekkeleri arasında Babaeski kasabası içinde Sarı Saltuk Zaviyesinin de bulundugunu yazmaktadır. Salnamelerde Babaeski'de bulunan resmi kurum ve kuruluşlar ayrı ayrı ele alınarak, buralarda görev yapanlar isimleri ile birlikte ayrı ayrı gösterilmiştir.Babaeski'de resmi kurumlarda çalışanların yıllara göre, tek tek isimlerini burada yazmamıza imkan olmadığından, sadece 1870 ve 1901 salnamelerini örnek vermekle yetineceğiz. Fakat aradaki önemli değişiklikleri belirtmeden de geçmeyeceğiz.
1870 YILI EDİRNE SALNAMESİ'NE GÖRE BABAESKİ
Kaymakam: Sadık Efendi
Naib (Hakim): Şükrü Efendi
Mal Müdürü: Kadri Efendi
Sandık Emini: Tataşaki Ağa
İDARE MECLİSİ
REİS : Kaymakam
AZALAR: Hacı Hüseyin Efendi
Mehmet Galip Efendi
Hacı Hristaki Efendi
Kostanti Efendi
DAVA MECLİSİ
REİS : Naib
AZALAR: Mehmet Rıfat Ekndi
Hüseyin Ağa
Yorgulaki Ağa
Dimyo Ağa
BELEDİYE MECLİSİ
REİS : Mehmet Şerif Efendi
AZALAR: Halil Ağa
Nikolaki Ağa
Hacı Yunaki Ağa
Sadık Ağa
Mehmet Izzet Ağa
Dimyo Oğlu Kostanti Ağa
Tutuş Ağa
MENAFİ-İ UMUMİYE SANDIĞI VEKİLLERİ
Mehmet İzzet Ağa
Hüseyın Ağa
Tutuş Ağa
Katip : Hüsmen Efendi
Sandık Emini : Diğer Tutuş Ağa
ZİRAAT KOMİSYONU
REİS: Hacı Mustafli Ağa
Izzet Ağa
Ahmet Ağa
Hacı Hristaki Ağa
Siyaşenaki Ağa
Yunaker Ağa
1901 YILI EDİRNE SALNAMESİ'NE GÖRE BABAESKİ
Kaymakam: Ismail Hakkı Efendi
Naib (Hakim): Mehmet Sadık Efendi
KAZA İDARE MECliSİ
REİS : Kaymakam
AZALAR: Naib Efendi
Müftü: hafız Şevki Efendi
Mal Müdürü: Hafız Şükrü Efendi
Tahrirat Katibi : Murtaza Efendi
Metropohid Vekili : Dimetru Efendi
DAVA MECliSİ
REİS : Naib Efendi
AZALAR: Omer Efendi
Dimetru Efendi
Ticaret Azası: Omer Efendi
Save Efendi
Tanaş Efendi
Baş Katip: Mehmet Nuri Efendi
Zahıt Katibi : Arif Efendi
Müda-i Umumı Maarif Vekili : Ali Efendi
Müstantik (Sorgu Hakimi) : Mustafa Sami Efendi
Mukavelat Mahriri : Nuri Efendi
EMLAK-I HÜMAYUN İDARESİ
Mernllr : İbrahim Efendi
Muavini : Ahmet Hami Efendi
Baş Katip : Ibrahim Efendi
Katib-i safi: İzzet Efendi
Tapu Katibi : Esat Efendi
VASITA-t NAKEİYE-İ ASKERİYE KOMİSYONU
REİS : Kaymakam Bey
AZALAR : Nalhant Mehmet Ağa
Izzet Ağa
Tristaki Efendi
TİCARET VE ZİRAAT VE SANAYİ ODASI
REİS : Halil Ağa
AZALAR : Raif Efendi
Save Civanidi Efendi
Kostanti Efendi
ZİRAAT BANKASİ ŞUBESİ
REİS : Ömer Efendi
AZALAR: Iz7et Ağa
Ananuş Ağa
Iristaki Ağa
Muhasebe Katibi Vekili Nuri Efendi
BELEDİYE MECLİSİ
REİS : İzzet Ağa
AZALAR: Omer Efendi
Yanudi Efendi
Hristaki Ağa
Paskal Efendi
Katip: Mehmet Nuri Efendi
Tabip Ibrahim
TAHSİLAT KOMİSYONU
REİS : Mal Müdürü Efendi
AZALAR : Müfettiş Ferhat Efendi
Ser tahsiİdar Efendi
İSLAM CEMAATİ MECLİSİ
REİS : Hasan Efendi
AZALAR : Raif Efendi
Ibrahim Efendi
Omer Çavuş
Salih Ağa
RUM CEMAATI MECLİSİ
REİS : Yanaku Efendi
AZALAR : Tanuş Efendi Civani istafanaki Efendi
Dirnetri Efeııdi
Hacı Nikoli Efendi
Dadaki Efendi
MEMUREİN MÜTEFERİKA (ÇEŞİTLİ MEMURLUKLAR)
Mal Müdürü Muavini : Flasan Efendi
Telgraf ve Posta Memuru : Azmi Efendi
Telgraf Muhahere Memuru : Veli Efendi
Sandık Emini : Mahmud Efendi
Itam Müdürü : Fevzi Efendi
Nüfus Memuru : Necip Efendi
Nüfus Katibi : Hüseyin Efendi
Tapu Katibi : Hüsnü Efendi
Jandarma Yüzbaşısı : Hüsnü Efendi
Jandarma Mülazım-ı Evyeli : Şükrü Efendi
Jandarma Sanisi : lbrahim Ağa
Polis Komiseri : Ali Efendi
Duyunu Umumiye Memuru : Hanıi Efendi
Reji Memuru : Nikoloki Efendi
KAZA MEKTEPLERİ
Röştiye Mektebi Muallimi : Hlalil Efendi
MLıalIim : Hafız Şevki Efendi
Rüştiye Mektebi Rika Muallimi : Murtaza efendi
lııas (Kız) Mektebi Muallimi : Hasan Efendi
l-hrnidiye Mektebi Muallimi : Ýsmail Efendi
Minnetter Köyü Mektebi Muallimi : Mehmet Efendi
Karacaoğlan Köyü Muallimi : Hüseyin Efendi
Katraııca Köyü Muallimi : Hüseyin Efendi
MANDIRA NAHİYESİ
Müdürü : Mahmud Ağa
Muavini : Tanasaki Ağa
Azası : Abdurrahman Ağa
Ali Ağa
Yorgi Ağa
Tarıasaki Ağa
KARAHALİL NAHİYESİ
Müdürü: Yayi Çorbacı
Muavini : Emin Ağa
Azası : Ibrahim Ağa
Abdi Ağa
Nikola Ağa
Apustul Ağa
Sainameler, Babaeskinin sosyal, ekonomik ve demografik yapısı bakımından bize bilgi veren önemli kaynaklardır. Burada örnek verdiğimiz 1870 ve 1901 salnamelerinde de görüldüğü gibi, Osmanlılar döneminde Babaeski'nin nüfusunu Müslüman ve gayrimüslimlerin oluşturduğu görülmek- ted ir. Kaza Idare Meclisi ve Belediye Meclisi üyelikleri incelendiğinde burada Müslümanlarla birlikte gayrimüslimlerin de görev almış olduklarını görmekteyiz. Hatta 1901 yılında Kaza Idare Meclisinde bir Metropolit temsilcisinin de bulunduğunu görürüz. Babaeski'de Ziraat, Ticaret ve Sanayi Odalarının kuruluşunun 1870'li yıllara dayandığını ve günümüzdeki Ziraat Odası ve Sanayi ve Ticaret odalarının temelini teşkil eden komisyonların burada da kurulmuş olduklarını salnamelerden öğrenmekteyiz. Bu komisyonlar daha sonraki tarihlerde "Ziraat Odası, Ticaret Odası" adını alarak ayrı ayrı"odalara" dönüşmüşler; daha sonra bu odalar, tek bir isim altında birleşerek"Ziraat ve Ticaret ve Sanayi Odası" adını almışlardır. Şöyle ki: “Babaeski’de önce 1870 yılında Ziraat Komisyonu kurulmuştur. 1876 yılına gelindiğinde ise, ayrı bir komisyon olarak, Ticaret Komisyonu oluşturulmuş, ı884 yılında bu komisyonlar Ziraat Odası ve Ticaret Odası adını almışlar, 1890 yılında ise Ticaret ve Ziraat Odaları birleşerek Ticaret ve Ziraat ve Sanayi Odası adını alarak tek bir oda etrafında toplanmışlardır. "Reisi: Kostantin Efendi, Azalar :Çavuşoğlu Ömer Ağa,Abdullah Efendi, Hristaki Efendi, Hacı Yorgi Kostantin Ağa,"dır. 1881 yılından itibaren Edirne ve bağlı sancak ve kazalarda Ziraat Bankası şubeleri açümaya başlanmış; Babaeski'de de Ziraat Bankası'nın bir şubesi açılmıştır. 1884 yılında Babaeski EmlakSenniye dairesi hizmete girmiştir. Edirne'nin diğer sancak ve kazalarında kurulduğu gibi, Babaeski'de de bir Muhacirin Komisyonu (Göçmen komisyonu) kurulmuştur. Göçmen komisyonunun kurulmuş olması bize, Babaeski'nin de göç almaya başlamış olduğunun bir göstergesidir. Babaeski göç almaya sonraki yıllarda da devam etmiş. Cumhuriyetin Ilk yıllarında da Babaeski'ye Bulgaristan, Romanya ve Arnavutluktan Türkler gelerek yerleşmişlerdir. En son da Bulgaristan'dan çıkartılan soydaşarırnız gelmişlerdir. İlçede, ilk okulların yanı sıra orta okulunda bulunması, köylerde de okulların açılarak burada öğretmenlerin görevlendirilmesi Babaeski de eğitime önem verildiğinin bir göstergesi olduğu gibi, kız okullarının açılmış olması, o dönemde kız çocuklarının eğitimine verilen önemin bir işaretidir. Salrıamelerde Babaeski'de, azınlıklara ait okulların var olduğu yazılmış ise de okulların bulundukları yerler ve isimleri bildirilmemiştir. İlçede 1882 yılında Telgraf ve Posta idaresinin bulunduğunu ayrıca Islam Cemiyeti ile Hıristiyan Cemiyetlerinin kurulmuş olduğunu da görürüz.